در دوران بارداری، اختلال در کارکرد غده تیروئید بسیار دیده شده که به صورت پرکاری یا کم کاری این غده بروز پیدا می کند. بیماری های غده تیروئید می تواند خطرات جبران ناپذیری برای مادر و جنین به همراه داشته باشند.
این مقاله، بیماری های تیروئید را در دوران بارداری بررسی کرده و نکات مهمی را برای تشخیص و درمان به موقع این بیماری ها یاد آور می شود.
هورمون هایی که در سه ماهه نخست دوران بارداری توسط غده تیروئید ترشح می شود ،
تیروئید هنگام بارداری
هورمون هایی که در سه ماهه نخست دوران بارداری توسط غده تیروئید ترشح می شود ، برای سلامت جنین بسیار مهم بوده و در واقع رشد مغزی و سیستم عصبی جنین را تضمین خواهند کرد، سلامت جنین به هورمون های مادر وابسته است که از راه جفت دریافت می شود. از هفته 12، غده ی تیروئید جنین، آغاز به تولید هورمون های تیروئید می کند.
گاهی ممکن است مادران پیش از بارداری مشکل تیروئید داشته باشند و یا هنگام بارداری هورمون های تیروئیدی آن ها بیشتر از حد معمول یا کم تر از آن ترشح شوند. دو هورمون مخصوص بارداری به نام های استروژن و hCG هم عاملی برای افزایش سطح تیروئید هستند. البته این دو هورمون، تشخیص بیماری تیروئید در دوران بارداری را سخت تر خواهند کرد.
کم کاری تیروئید در دوران بارداری
معمولا در چهار درصد از بارداری ها مشکل کم کاری تیروئید رخ می دهد. غالبا در زمان بارداری غده تیروئید بزرگ تر شده و تولید هورمون بیشتر در پی دارد.
مادران بارداری که ذخایر هورمون تیروئیدی کمی دارند و یا کمبود ید دارند، دچار بیماری کم کاری تیروئید می شوند. برای تولید هورمون های تیروئید، ید کافی در غذای روزانه مورد نیاز است . غذاهای دریایی نیز منبع خوبی از ید هستند. همچنین مصرف نمک های ید دار هم کارساز است.
اما شایع ترین علت کم کاری تیروئید در دوران بارداری اختلال خودایمنی با عنوان تیروئیدیت هاشیموتو است. در این حالت، بدن به اشتباه به سلول های غدۀ تیروئید حمله کرده و غدۀ تیروئید از تولید هورمون ناتوان می شود.
برخی از علائم تیروئید کم کار مانند افزایش وزن و خستگی زیاد با علائم بارداری مشابه است و البته مشکلات کم کاری تیروئید به همین دو مورد ختم نمی شود و زنان بارداری که کم کاری تیروئید دارند، ممکن است با مشکلات دیگری نظیر یبوست، دشواری تمرکز یا مشکلات حافظه، حساسیت به سرما، گرفتگی عضلات، تورم (به خصوص دست و پا)، ریزش مو، ضعیف شدن مو و ناخن و مشکلات پوستی مواجه شوند.
تأثیر کم کاری تیروئید در دوران بارداری، حتی برای جنین هم خطرناک است. حال اگر کم کاری تیروئید به موقع تشخیص داده نشود، ممکن است خود جنین هم، با کم کاری تیروئید متولد شده و منجر به بروز مشکلاتی در رشد ذهنی او شود. در مجموع کم کاری تیروئید باعث می شود، رشد هوشی جنین به درستی صورت نگیرد. ضمناً این اختلال می تواند باعث سقط جنین شود.
درمان کم کاری تیروئید در بارداری
زمانی که کم کاری تیروئید در دوران بارداری تشخیص داده شد، پزشک معالج، باید درمان هورمونی را شروع کند. لازم به ذکر است، مصرف داروی لووتیروکسین که برای درمان کم کاری تیروئید تجویز می شود، در بارداری، بی خطر است. رژیم غذایی مناسب با میزان ید کافی، مانند انواع ماهی، میگو و دیگر آبزیان و هم چنین مقدار توصیه شده نمک ید دار، هم برای سلامت جنین و مادر باردار توصیه می شود.
پرکاری تیروئید از دیگر بیماری های دوران بارداری است که در آن هورمونهای غده تیروئید بیشتر از حد نرمال، ترشح می شود.
پرکاری تیروئید در دوران بارداری
پرکاری تیروئید از دیگر بیماری های دوران بارداری است که در آن هورمونهای غده تیروئید بیشتر از حد نرمال، ترشح می شود. جالب است بدانید میزان شیوع این بیماری در زنان باردار 2 درصد کمتر از کم کاری تیروئید است.
شایع ترین علت پرکاری تیروئید در زمان بارداری، ایجاد اختلال خودایمنی به نام بیماری گریوز است. در این بیماری، بدن آنتی بادی یا ایمونوگلوبولین تولید می کند و در واقع این آنتی بادی، غده تیروئید را تحریک می کند. این امر باعث می شود که غده تیروئید، پاسخی بیش از حد داشته باشد و هورمونهای تیروئید را به میزان بیشتری تولید کند. حتی برخی از زنان بارداری که به پرکاری تیروئید، مبتلا هستند، ممکن است دچار وضعیتی به نام هایپرامزیس گراویداروم یا استفراغ های شدید حاملگی شوند. در واقع این بیماری یک نوع شدید تهوع صبحگاهی است که منجر به تهوع و استفراغ بیش از حد می شود.
این نوع بیماری هم علائم مشابهی با نشانه های بارداری دارد. از علائم پرکاری تیروئید می توان به مواردی نظیر اضطراب و نگرانی در مادر، ضربان قلب نامنظم، افزایش فشارخون، کاهش وزن، اختلال خواب، لرزش خفیف دست و افزایش ضربان قلب جنین اشاره کرد.
حال اگر مادر مبتلا به تیروئید پرکار تحت درمان قرار نگیرد، رشد جنین مختل شده و به وضعیت نرمال نخواهد رسید و در نهایت باعث می شود کودک زودتر از زمان تعیین شده به دنیا بیاید و یا حتی منجر به مرگ جنین در رحم مادر شود.
مقاله مرتبط: آشنایی با بیماری های غده تیروئید
پرکاری موقت تیروئید در بارداری
هایپرتیروئیدی گذرا در دوران بارداری، نوعی تیروتوکسیکوز می باشد. این حالت در دوران بارداری زمانی اتفاق می افتد که میزان هورمون های تیروئید در بدن افزایش یابد. از عوارض آن می توان به تهوع و استفراغ شدید اشاره کرد در سه ماهه اول بارداری جفت، هورمونی به نام hCG ترشح می کند و همین امر تیروئید را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
در چنین حالتی مادر، ممکن است به تیروئید پرکار مبتلا شود که البته این حالت در نیمه دوم بارداری از بین می رود و به درمان نیاز نخواهد داشت.
در زمان بارداری تیروئید فعالیت خود را افزایش می دهد
پرکاری طبیعی تیروئید در بارداری
در زمان بارداری تیروئید فعالیت خود را افزایش می دهد تا هورمون های لازم برای رشد مغزی و استخوانی جنین تامین شود. از این رو این غده در مادران باردار بیشتر از حد نرمال هورمون تولید می کند و نیاز به ید بیشتری خواهد داشت.
بنابراین در زمان بارداری باید ید کافی به بدن مادر برسد، زیرا کمبود ید منجر به کمبود هورمون های تیروئیدی شده و با رشد غیر طبیعی جنین و همچنین خطر مبتلا شدن مادر به بیماری گواتر به همراه خواهد بود.
درمان پرکاری تیروئید در دوران بارداری
اگر وضعیت پرکاری تیروئید خفیف باشد، به احتمال زیاد به هیچ درمانی نیاز نخواهید داشت، اما برای موارد شدیدتر به داروهای ضد پرکاری تیروئید به نام پروپیل تیوراسیل (PTU) در کم ترین دوز موثر برای سه ماهه اول نیاز دارد.
اگر مادر پیش از حاملگی، مبتلا به پرکاری تیروئید باشد باید به پزشک متخصص مراجعه کرده تا مورد درمان قرار گیرد. حال اگر این بیماری در حین بارداری ایجاد شود و یا مادر در زمان بارداری خود متوجه این بیماری گردد، باید مطابق با نظر پزشک دارویی را مصرف کند که به جنین آسیبی وارد نشود.
سخن آخر
بانوانی که در گذشته سابقه کم کاری تیروئید دارند و یا یکی از نزدیکان آن ها مبتلا به این بیماری بوده اند، بیشتر از دیگر افراد جامعه در معرض خطر ابتلا به کم کاری تیروئید در دوران بارداری قرار می گیرند. بنابراین باید افراد هر چند وقت یک بار آزمایشات لازم مربوط به غده تیروئید را انجام دهند.
از سویی دیگر، علائم کم کاری یا پرکاری تیروئید با دیگر بیماری ها و هم چنین علائم ناشی از بارداری شباهت زیادی داشته و همین امر ممکن است، پزشک معالج را سردرگم کند. از این رو برای تشخیص این دسته از بیماری ها باید پزشک براساس معاینات بالینی و انجام آزمایش خون برای اندازه گیری سطح هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH)، هورمون های تیروئیدی 4T و هم چنین 3T ، اقدام به تشخیص کم کاری یا پرکاری تیروئید در زمان بارداری نماید.
منبع: های‌طب
